မက္ခရာမင်းသားကြီး ဆိုတဲ့ ဘွဲ့အမည်နဲ့ပတ်သက်လို့ မြန်မာ့သမိုင်းမှာ ထင်ရှားတဲ့ မင်းသားနှစ်ပါးကို ရည်ညွှန်းလေ့ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အများစုရဲ့ စိတ်ထဲမှာ စွဲမြဲနေသူက ကုန်းဘောင်ခေတ်နှောင်းပိုင်း၊ မင်းတုန်းမင်းရဲ့ သားတော်တစ်ပါးဖြစ်သူ သီရိမဟာသုဓမ္မရာဇာဘွဲ့ခံ မက္ခရာမင်းသားကြီး ဖြစ်ပါတယ်။ ဉာဏ်ပညာကြီးမားမှု၊ စွမ်းရည်ထက်မြက်မှုတို့ကြောင့် နန်းမွေခံယူဖို့ အရည်အချင်းပြည့်ဝသူအဖြစ် သတ်မှတ်ခံခဲ့ရပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကံကြမ္မာရဲ့ အလှည့်အပြောင်းကြောင့် ဘဝနိဂုံးချုပ်ခဲ့ရသူပါ။

ဒီမက္ခရာမင်းသားကြီးကို ဒုတိယ မက္ခရာမင်းသားကြီးအဖြစ် သမိုင်းပညာရှင်တို့က ရည်ညွှန်းလေ့ရှိပြီး ပထမ မက္ခရာမင်းသားကြီးကတော့ ပထမဆုံး အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ အဘိဓာန်ကို စုဆောင်းပြုစုခဲ့သူအဖြစ် ထင်ရှားပါတယ်။

ဒုတိယ မက္ခရာမင်းသားကြီး

ဒုတိယ မက္ခရာမင်းသားကြီးရဲ့အကြောင်းကို ဦးစွာဖော်ပြလိုပါတယ်။ သူက မင်းတုန်းမင်းရဲ့ အားထားရတဲ့ သားတော်ပါ။ မက္ခရာမင်းသားကြီးကို မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၂၀၉ ခုနှစ်မှာ မင်းတုန်းမင်းနဲ့ မင်္ဂလာအိမ်တော်ပါ ပထမ မြောက်ရွှေရေးမိဖုရား နန္ဒာဒေဝီ (နောင် ဒုတိယ မြောက်ဆောင်တော်မိဖုရား) တို့ကနေ ဖွားမြင်ခဲ့ပါတယ်။ ဖခင်ဖြစ်သူ မင်းတုန်းမင်းကြီးက သူ့ရဲ့ သားတော်တွေထဲမှာ သုံးဆယ်မင်းသား၊ ညောင်ရမ်းမင်းသား၊ မြင်းကွန်းမင်းသားတို့နဲ့အတူ မက္ခရာမင်းသားကြီးကိုပါ ဉာဏ်ပညာ၊ စွမ်းရည်အထူးထက်မြက်သူအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုခဲ့ပါတယ်။ မက္ခရာမြို့ကို စားရတဲ့ မြို့စားမင်းသားအဖြစ် ခန့်အပ်ခံရပြီးတဲ့နောက် မက္ခရာမင်းသားကြီးဆိုပြီး ထင်ရှားလာခဲ့ပါတယ်။

သူက နန်းတွင်းအုပ်ချုပ်ရေးနဲ့ ကာကွယ်ရေးအပိုင်းတို့မှာ တက်တက်ကြွကြွ ပါဝင်ခဲ့သူပါ။ ဖခင်ရဲ့ယုံကြည်မှုအရ အိမ်ရှေ့စံ ကနောင်မင်းသားကြီး နတ်ရွာစံပြီးတဲ့နောက် တော်ဝင်ဒင်္ဂါးသွန်းစက်ရုံ အပါအဝင် စက်မှုလုပ်ငန်းပေါင်း ၅၀ ကျော်ကို အုပ်ချုပ်ရတဲ့ ဝန်ကြီးရာထူးကို ရရှိခဲ့ပါတယ်။ သူက နန်းတွင်းရဲ့ စီးပွားရေးနဲ့ နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုတွေမှာ အဓိကအခန်းကဏ္ဍကနေ ပါဝင်ခဲ့ပါတယ်။

၁၈၆၆ ခုနှစ်မှာ ဖြစ်ပွားတဲ့ မြင်းကွန်း-မြင်းခုံတိုင် ပုန်ကန်မှုကြီးကို အောင်မြင်စွာ နှိမ်နင်းရာမှာ ဦးဆောင်ပါဝင်ခဲ့သူပါ။ အဲဒီစွမ်းဆောင်မှုကြောင့် ထီးနန်းစည်းစိမ်က သားတော်ရဲ့ ဥစ္စာဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့အဓိပ္ပာယ်မျိုး မင်းတုန်းမင်းကြီးက မိန့်ကြားခဲ့မိတာကြောင့် နန်းမွေဆက်ခံမယ့်သူအဖြစ် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် မျှော်လင့်ခံခဲ့ရပါတယ်။ နန်းမွေဆက်ခံဖို့ အလားအလာအကောင်းဆုံး မင်းသားတစ်ပါး ဖြစ်ပေမဲ့ မက္ခရာမင်းသားကြီးရဲ့ ဘဝက ကံဆိုးမိုးမှောင်ကျခဲ့ရပါတယ်။

မြင်းကွန်းမြင်းခုံတိုင် အရေးအခင်း၊ ပန်းတိမ်းမင်းသား အရေးအခင်းတို့ ပြီးတဲ့နောက် မင်းတုန်းမင်းက အမိန့်တစ်ခု ချမှတ်ခဲ့ပါတယ်။ အဲဒါကတော့ အရွယ်ရောက်ပြီး သားတော်တွေရဲ့ အဆောင်အယောင် အခြွေအရံတွေ ရုပ်သိမ်းပြီး တခြားအရာထမ်း အမှုထမ်းတွေနဲ့ အဝင်အထွက် အဆက်အဆံ အလျှင်းမရှိစေရန် အမိန့်ချမှတ်ခဲ့တာပါ။ အဲဒီအချိန်မှာ အမြင့်မြို့အုပ် မောင်မောင်ကြီးက မက္ခရာမင်းသားကြီးထံ ခစားတာကြောင့် မင်းတုန်းမင်းကြီးရဲ့ နန်းတွင်းစည်းကမ်းကို ချိုးဖောက်ရာရောက်တယ်လို့ သတ်မှတ်ခံရပါတယ်။ ဒီလိုနဲ့ မောင်မောင်ကြီး အရာကျခံရပြီး နယ်နှင်ခံခဲ့ရပေမဲ့ မက္ခရာမင်းသားကတော့ အပြစ်မရခဲ့ပါဘူး။ ဒီလိုအပြစ်မရခဲ့တာက အရင်တုန်းက အရေးကိစ္စတွေမှာ ရွတ်ရွတ်ချွံချွံ ဆောင်ရွက်ခဲ့တာတွေကို ထောက်ထားခံခဲ့ရတာကြောင့်ပါ။ ဒါပေမဲ့လည်း အဲဒီအချိန်ကစလို့ မက္ခရာမင်းသားကြီးဟာ မင်းတုန်းမင်းရဲ့ စိတ်အာရုံကနေ အတန်ငယ် ဝေးကွာသွားခဲ့ရပါတယ်။

၁၈၇၈ ခုနှစ်မှာတော့ မင်းတုန်းမင်းကြီး နာမကျန်းဖြစ်တုန်း ဆင်ဖြူမရှင် မိဖုရားကြီးရဲ့ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုနဲ့ ထီးနန်းကို ဆက်ခံနိုင်ခြေရှိတဲ့ မင်းသားတွေအားလုံးကို ဖမ်းဆီးခဲ့ပါတယ်။ မက္ခရာမင်းသားကြီးက ခေတ္တလောက် လွတ်မြောက်ပြီး တောင်တွင်းကြီးမြို့ဝန်အဖြစ် ခန့်အပ်ခံရသေးပေမဲ့ နောက်ပိုင်းမှာ ပြန်လည်အဖမ်းခံခဲ့ရပါတယ်။

နောက်ဆုံးတော့ ၁၈၇၉ ခုနှစ်အတွင်း နန်းတွင်းအရှုပ်တော်ပုံကြောင့် တခြားမင်းညီမင်းသားတွေနည်းတူ ကွပ်မျက်ခံခဲ့ရပါတယ်။ အဲဒီအချိန်မှာ သူ့ရဲ့သက်တော်ဟာ (၃၁) နှစ် ဒါမှမဟုတ် (၃၂) နှစ်လောက်ပဲ ရှိပါသေးတယ်။ မက္ခရာမင်းသားကြီးဟာ ဉာဏ်ပညာထက်မြက်မှုနဲ့ ခေါင်းဆောင်မှု အရည်အသွေးတွေကြောင့် နောင်လာနောင်သားတို့ အမှတ်ရနေမယ့် မင်းသားတစ်ပါးပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ သူက မြန်မာ့သမိုင်းမှာ ဒုတိယ မက္ခရာမင်းသားကြီးဖြစ်ပြီး ပထမ မက္ခရာမင်းသားကြီးကတော့ ပထမဆုံးသော အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ အဘိဓာန်ကို စုဆောင်းပြုစုခဲ့သူအဖြစ် ထင်ရှားပါတယ်။

ပထမ မက္ခရာမင်းသားကြီး

ဒါ့အပြင် ပထမ မက္ခရာမင်းသားကြီးက မြန်မာ့သမိုင်းမှာ ပညာရှင်၊ စာပေပညာရှင်အဖြစ်လည်း အထူးထင်ရှားခဲ့သူပါ။ သူက ကုန်းဘောင်ခေတ်၊ ဘကြီးတော်မင်း လက်ထက်မှာ ထင်ရှားကျော်ကြားခဲ့သူဖြစ်ပြီး အဲဒီခေတ်ကာလမှာ မက္ခရာမြို့ကို စားရတဲ့ မင်းသားတစ်ပါး ဖြစ်ပါတယ်။ ဘိုးတော်ဘုရား (ဗဒုံမင်း) လက်ထက်ကတည်းက ပညာရေး၊ စာပေရေးရာတွေ လေ့လာလိုက်စားခဲ့ပြီး အနောက်တိုင်းသားတွေနဲ့ ဆက်ဆံရေးတွေ စတင်ခိုင်မာလာချိန်မှာ အင်္ဂလိပ်ဘာသာရပ်ကိုပါ စိတ်ပါဝင်စား လေ့လာခဲ့သူ ဖြစ်ပါတယ်။

ပထမ မက္ခရာမင်းသားကြီးကို ဗဒုံမင်းတရား (ဘိုးတော်ဘုရား)နဲ့ ဒုတိယမြောက် နန်းမိဖုရား သီရိမဟာ ရတနာ ဒေဝီတို့ကနေ သက္ကရာဇ် ၁၁၅၃-ခုနှစ်မှာ ဖွားမြင်ခဲ့ပြီး ငယ်နာမည်က မောင်ပျိုးဖြစ်ပါတယ်။

သူက ဆေးကျမ်း၊ ဓာတ်ကျမ်းနဲ့ ဗေဒင်ကျမ်းအပါအဝင် ပါဠိ၊ သက္ကတဘာသာ ကျမ်းပေါင်းများစွာကို စုဆောင်းပြီး မြန်မာဘာသာကို ပြန်ဆိုခဲ့သူပါ။ နောက်ပိုင်းမှာ အနောက်တိုင်းသားတွေ နန်းတွင်းကို ဝင်ထွက်သွားလာချိန်မှာတော့ သူတို့နဲ့ တွေ့ဆုံနှီးနှောပြီး အင်္ဂလိပ်စာသင်ယူရာကတစ်ဆင့် သိပ္ပံပညာကို စိတ်ဝင်စားလာခဲ့ပါတယ်။

သူ့ရဲ့ အထင်ရှားဆုံး သမိုင်းဝင် အောင်မြင်မှုက ပထမဆုံးသော အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ အဘိဓာန်ကို ပူးပေါင်းပြုစုရာမှာ အဓိက အခန်းကဏ္ဍကနေ ပါဝင်ခဲ့တာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအဘိဓာန်ကို ဗြိတိသျှ စာရေးဆရာနဲ့ စစ်မှုထမ်းဖြစ်သူ ချားလ်စ် လိန်း (Charles Lane) က စတင်ပြုစုခဲ့ပြီး မြန်မာပိုင်းဆိုင်ရာ အကြောင်းအရာတွေ၊ စကားလုံးတွေကို ပြုပြင်တည်းဖြတ်ဖို့အတွက် မက္ခရာမင်းသားကြီးကို လျှောက်ထား အကူအညီတောင်းခံခဲ့တာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

ဒီတော့ မက္ခရာမင်းသားကြီးက သူ့ရဲ့ ဉာဏ်ပညာနဲ့ မြန်မာစာပေ ကျွမ်းကျင်မှုကို အသုံးပြုပြီး လိန်းရဲ့ အဘိဓာန်မှာ ပါဝင်တဲ့ မြန်မာစာလုံးပေါင်းနဲ့ အဓိပ္ပာယ်တွေကို အသေအချာ စစ်ဆေးပြုပြင်ပေးခဲ့ပါတယ်။

အဲဒီအချိန်က မြန်မာဘုရင်ရဲ့ ဦးရီးတော်တစ်ပါး ဖြစ်တာကြောင့် မင်းသားကြီးရဲ့ အကူအညီဟာ စာအုပ်ရဲ့ တိကျမှန်ကန်မှုကို များစွာ အထောက်အကူပြုခဲ့ပါတယ်။

အဲဒီနောက် “A Dictionary, English and Burmese” ကို ၁၈၄၁ ခုနှစ်၊ ကိုးလ်ကတ္တားမြို့မှာ စတင်ထုတ်ဝေခဲ့ပါတယ်။ ဒါဟာ ဂျပ်ဆင်ရဲ့ နာမည်ကျော် အဘိဓာန်တွေ မပေါ်ထွက်မီက ထွက်ပေါ်ခဲ့တဲ့ ပထမဆုံး အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ အဘိဓာန် စာအုပ်တွေထဲက တစ်အုပ်ဖြစ်ပါတယ်။ မက္ခရာမင်းသားကြီးရဲ့ ဒီစွမ်းဆောင်မှုက မြန်မာ့ပညာရေးနဲ့ ဘာသာဗေဒ သမိုင်းမှာ အရေးပါတဲ့ မှတ်တိုင်တစ်ခုကို စိုက်ထူခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။

အလားတူ ဒီအဘိဓာန်သည် မြန်မာနိုင်ငံသားတွေအနေနဲ့ အနောက်တိုင်း ဘာသာစကားနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုကို စနစ်တကျ လေ့လာဖို့ ပထမဆုံးသော အထောက်အကူပြု ကျမ်းအဖြစ်လည်း ရပ်တည်ခဲ့ပါတယ်။ ကုန်းဘောင်ခေတ်မှာတောင် မြန်မာပညာရှင်တွေက နိုင်ငံတကာနဲ့ ဆက်သွယ်နိုင်ဖို့ စာပေဆိုင်ရာ ပြင်ဆင်မှုတွေ ပြုလုပ်ခဲ့ကြတာကိုလည်း သက်သေပြနေပါတယ်။ အဲဒီခေတ်ကာလ မင်းညီမင်းသားတွေထဲမှာ စာပေနဲ့ နိုင်ငံခြားဘာသာရပ်ကို စိတ်အားထက်သန်စွာ ကိုယ်တိုင်ဦးစီး ဆောင်ရွက်ခဲ့တဲ့ ပညာရှင်တစ်ဦးအဖြစ် ဂုဏ်ပြုမှတ်တမ်းတင်ခံခဲ့ရပါတယ်။

အဲဒီခေတ်အခါက နန်းတွင်းရေးအာဏာရယူမှုပိုင်း ကိစ္စရပ်တွေမှာ မပါဝင်ခဲ့တာကြောင့်လည်း တခြားမင်းညီမင်းသားတွေ တိမ်းပါးပျက်စီးခဲ့ပေမဲ့ မက္ခရာမင်းသားကြီးကတော့ ကံတော်ကုန်တဲ့အထိ တည်တည်ငြိမ်ငြိမ် နေထိုင်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ မက္ခရာမင်းသားကြီး ကံတော်ကုန်ချိန်က သက္ကရာဇ် ၁၂၁၀ ပြည့်နှစ်၊ သက်တော် ၅၇ နှစ်အရွယ်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။

ပထမ မက္ခရာမင်းသားကြီးဟာ ထီးနန်းအမွေဆက်ခံမှုဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်တွေထက် စာပေနဲ့ ပညာရေး လုပ်ငန်းတွေကို ဦးစားပေးလုပ်ဆောင်ခဲ့တဲ့ မင်းသားတစ်ပါးဖြစ်တာမို့ ဒီကနေ့အထိ ဂုဏ်သိက္ခာရှိရှိ ထင်ရှားနေဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒါကြောင့်လည်း ပထမ မက္ခရာမင်းသားကြီးနဲ့ ဒုတိယ မက္ခရာမင်းသားကြီးတို့ရဲ့ ဘဝဇာတ်ကြောင်းတွေကို လေ့လာကြည့်မယ်ဆိုရင် ကုန်းဘောင်ခေတ်ရဲ့ ကွဲပြားခြားနားတဲ့ အခြေအနေတွေကို ထင်ထင်ရှားရှား မြင်တွေ့နိုင်မှာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

#Zlann_Podcast #ဇာတ်လမ်း #မက္ခရာမင်းသားကြီး #မြန်မာ့သမိုင်း #ကုန်းဘောင်ခေတ် #ဒုတိယမက္ခရာမင်းသား #ပထမမက္ခရာမင်းသား #RoyalHistory