ဒေါ့စတာယဲဗ်စကီးကို ၁၈၂၁ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလ ၁၁ ရက်နေ့မှာ ရုရှားနိုင်ငံရဲ့ မော်စကိုမြို့ ဆင်ခြေဖုံး ရပ်ကွက် လေး တစ်ခုမှာ မွေးဖွားခဲ့ပါတယ်။ သူရဲ့မိဘတွေက ရှေးရိုးဆန်တဲ့ ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင် တွေဖြစ်ပြီး ယုံကြည်သက် ဝင်မှုအားကောင်းတဲ့အတွက် ဒေါ့စတာယဲဗ်စကီး အသက်(၈)နှစ် အရွယ် ကတည်းက သမ္မာကျမ်းစာတွေကို ဖတ်ရှု လေ့လာခဲ့ရပါတယ်။ ဒေါ့စတာယဲဗ်စကီး ရဲ့ဖခင်ဖြစ်သူဟာ အောင်မြင်တဲ့ဆရာဝန်တစ်ယောက်ဖြစ်ပေမဲ့ မော်စကိုမြို့ရဲ့ ဆင်းရဲသားဆင်ခြေဖုံးရပ်ကွက်အတွင်းမှာ ဖွင့်လှစ်ထားတဲ့ ကုသိုလ်ဖြစ်ဆေးရုံမှာသာ အလုပ် လုပ်ပြီး ဆင်းရဲသားတွေကို ဆေးကုသပေး ခဲ့ပါတယ်။ ဒေါ့စတာယဲဗ်စကီး ငယ်စဉ်အချိန်ကတည်းက ဆင်းရဲသားတို့ရဲ့ ဒုက္ခ တွေကို‌ နေ့စဉ် တွေ့မြင်လာခဲ့ရတာကြောင့် နောင်တစ်ချိန် သူရေးသားခဲ့တဲ့ ဝတ္ထုတွေက လူသားတို့ခံစားနေရတဲ့ စိတ်ဒုက္ခဝေဒနာ အကြောင်းကို ပီပီပြင်ပြင် ကြက်သီးထလောက်အောင် ဖွင့်ဆိုဖော်ပြ ရေးသားနိုင်ခဲ့ တာကို တွေ့ရပါတယ်။ သူဟာ ဝတ္ထုတို၊ ဝတ္ထုရှည်နဲ့ အက်ဆေးတွေကို ရေးသားရာမှာ နာမည်ကျော်ကြားတဲ့အပြင် သတင်းစာ ဆရာတစ်ဦးလည်းဖြစ်ပါတယ်။ စိတ်ပညာဆိုင်ရာအရေးအသားတွေနဲ့ လူသားတို့ရဲ့စိတ်ရှုပ်ထွေးမှုတွေ ကို ပေါ်လွင်အောင်ရေးသားနိုင်ခဲ့တဲ့အတွက် ဒဿနိကဗေဒ အတွေးအခေါ်ပညာရှင်အဖြစ်နဲ့ ထင်ရှားကျော်ကြားခဲ့ပါတယ်။ ဒေါ့စတာယဲဗ်စကီး အသက်(၁၅)နှစ်အရွယ်ရောက်ချိန်မှာ မိခင်ဖြစ်သူ ကွယ်လွန်သွားခဲ့ပါတယ်။ အသက်(၁၆)နှစ်မှာ အစ်ကိုဖြစ်သူနဲ့အတူ စိန့်ပီတာစဘတ်မြို့က အင်ဂျင်နီယာတက္ကသိုလ်မှာ ပညာ သင်ယူ ခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီအချိန်ကာလအတွင်းမှာပဲ ဖခင်ဖြစ်သူက လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခံရပြီး ဆုံးပါး သွားခဲ့ပါတယ်။ တက္ကသိုလ်ကနေ ဘွဲ့ရပြီးတဲ့နောက် အသက် ၂၀ ဝန်းကျင်မှာ စစ်အင်ဂျင်နီယာတပ် ဗိုလ်ကြီးအဆင့်နဲ့ ဝင်ရောက်အမှုထမ်းဆောင်ရင်း သူဝါသနာပါတဲ့ စာအုပ်စာပေတွေကို ဖတ်ရှုလေ့လာ ခဲ့ပါတယ်။ သူဟာ ရုရှားကဗျာဆရာ (Alexander Sergeyevich Pushkin) ပွတ်ရှ်ကင် ရေးသားတဲ့ ကဗျာတွေ နဲ့ ပြင်သစ်လူမျိုး စာရေးဆရာ (Honoré de Balzac) ဘောလ်ဇက်ရဲ့ စာပေအရေးအသားတွေကို ခုံမင်နှစ်သက်သူဖြစ်ပါတယ်။ တစ်ဖက်တစ်လမ်းက ဝင်ငွေရအောင် ဘာသာပြန် စာပေတွေကို ရေးသားရင်း စာရေးဆရာ ဘောလ်ဇက်ရဲ့ (Eugénie Grandet )ကို ပြင်သစ်ဘာသာမှ ရုရှားဘာသာသို့ ပြန်ဆိုခဲ့ပါတယ်။ ရုရှားနိုင်ငံက ဆင်းရဲသားလူတန်းစားတို့ရဲ့ အခြေအနေနဲ့ လူချမ်းသာသူဌေး တို့ကြားက နေထိုင်မှုပုံစံ ကွာခြားချက်တွေကို ဖော်ပြထားတဲ့ (Poor Folk) သနားစရာလူသတ္တဝါများ စာအုပ်ကို ၁၈၄၆ ခုနှစ် မှာထုတ်ဝေခဲ့ပြီး စာပေလောကထဲကို ဝင်ရောက်ပါတယ်။ ဒီစာအုပ်ကို ရုရှားလူမျိုး စာပေဝေဖန်ရေးဆရာ (Vissarion Grigoryevich Belinsky) ဘယ်လင်စကီး က ရုရှားစာပေလောကအတွက် ပထမဦးဆုံးသော လူမှုဗေဒအခြေပြဝတ္ထုတစ်အုပ် ဖြစ်တယ်လို့ အကဲခတ်ပြောဆိုချီးကျူးခဲ့ပါတယ်။ အသက်(၂၅)နှစ်အရွယ် ဒေါ့စတာယဲဗ်စကီး ရဲ့ ရသစာပေတွေဟာ စိတ်ခံစားမှုနဲ့ စိတ်ပညာဆိုင်ရာ အယူအဆ အရေးအသားတွေသာ ဖြစ်ပါတယ်။ ၁၉ ရာစုခေတ်က ရုရှားနိုင်ငံရဲ့ နိုင်ငံရေး၊ လူမှုရေးတွေကို ထင်ဟပ်စေပြီး စိတ်ဝိညာဉ် ဆိုင်ရာ ယုံကြည်မှုတွေလွှမ်းမိုးနေတဲ့ လူသားတို့ရဲ့ စိုးရိမ်သောကတွေကို ပေါ်လွင်အောင် ဖော်ပြနိုင် ခဲ့ပါတယ်။ ၁၈၄၆ ခုနှစ်မှာ The Double အမည်ရတဲ့ ဝတ္ထုလတ်တစ်ပုဒ်ကို ထုတ်ဝေခဲ့ပြီး လူကြိုက်များအောင်မြင်ခဲ့တာကြောင့် ၁၈၆၆ ခုနှစ်မှာ ဒုတိယအကြိမ် ပြန်လည်ထုတ်ဝေခဲ့ပါတယ်။ ဝတ္ထုရှည် (၁၁)အုပ်၊ ဝတ္ထုလတ် (၃)အုပ်နဲ့ ဝတ္ထုတို (၁၇)ပုဒ် ရေးသားခဲ့တဲ့အပြင် အခြားစာပေလက်ရာ အများ အပြားကိုလည်း ဖန်တီးခဲ့ပါ တယ်။ ၁၈၆၆ ခုနှစ်မှာ (Crime and Punishment) ပြစ်မှု နှင့် ပြစ်ဒဏ်၊ ၁၈၆၇ ခုနှစ်မှာ (The Gambler) ဖဲသမား၊ ၁၈၇၂ ခုနှစ်တွင် (Demons) နတ်ဆိုးများ နဲ့(The Idiot) ဝမ်းတွင်းရူး၊ ၁၈၈၀ ပြည့်နှစ်မှာ (The Brothers Karamazov) ကာရာမာဇော့ဗ် ညီအစ်ကိုများ စာအုပ်တွေက ဒေါ့စတာယဲဗ်စကီး ရဲ့ ကျော်ကြားမှုမှတ်တိုင်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။ ပထမဆုံးထုတ်ဝေခဲ့တဲ့ သနားစရာလူသတ္တဝါများ ဝတ္ထုထဲမှာ မဝရေစာ စားသောက် ရတဲ့ ဆင်းရဲသားတို့ရဲ့ ဘဝပုံစံတွေကို ရေးသားဖော်ပြခဲ့ပြီး လူ့လောကရဲ့ ဆင်းရဲဒုက္ခကြီးမားကြောင်း ပေါ်လွင်အောင် ချပြသွား ခဲ့ပါတယ်။ လက်တွေ့ဘဝရဲ့ အမှန်တရားကို သတ္တိရှိရှိနဲ့ရေးသားတင်ပြနိုင် တယ်လို့ ခေတ်ပြိုင်စာရေးဆရာ အချို့က ဝေဖန်သုံးသပ်ကြပါတယ်။ ဒေါ့စတာယဲဗ်စကီး ရဲ့ ဘဝဖြတ်သန်းမှုက ဆင်းဆင်းရဲရဲနဲ့ ပင်ပန်းကြမ်းတမ်း ခဲ့တာကြောင့်လည်း စာတွေထဲမှာ ဆင်းရဲသားတို့ကြုံတွေ့ရတဲ့ ဆင်းရဲဒုက္ခတွေအကြောင်း၊ လူတွေရဲ့အတွင်းစိတ် မှာဖြစ်ပေါ်လျက်ရှိတဲ့ ဝေဒနာနဲ့ ရောဂါဘယ ဘေးဥပါဒ်တွေအကြောင်းကို ပီပီပြင်ပြင်ရေးဖွဲ့နိုင်ခဲ့တာဖြစ်တယ်။ ဆင်းရဲသားတွေဘက်က ရပ်တည်ခဲ့တဲ့ သူ့ရဲ့စာတွေကို လူကြိုက်များလာခဲ့ပြီးတဲ့နောက်ပိုင်းမှာ စိတ်ကူးယဉ် ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒနောက်ကိုလိုက်နေတဲ့ စာရေးဆရာပညာတတ်တချို့ပါဝင်တဲ့ လျှို့ဝှက်အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုနဲ့ ချိတ်ဆက်မိကာ စာပေရေးရာဆွေးနွေးတိုင်ပင်ခဲ့ကြပါတယ်။ အဲဒီပါဝင်ပတ်သက်မှုကြောင့် ၁၈၄၉ ခုနှစ်မှာ အဖမ်းခံခဲ့ရပြီး သူနဲ့အတူ အခြားအဖွဲ့ဝင်အတော်များများ သေဒဏ်ချမှတ်ခြင်း ခံခဲ့ရပါတယ်။ ကံကောင်းထောက်မစွာနဲ့ သေဒဏ်မပေးမီ ရုရှားဘုရင် နီကိုလပ်စ်(၁)ရဲ့ ပြစ်ဒဏ်လျှော့ချပေးရေး အမိန့်ထွက်ပေါ်လာခဲ့တာကြောင့် ဆိုက်ဘေးရီးယားမှာရှိတဲ့ အလုပ်သမားအကျဉ်းစခန်းကိုရောက်ရှိခဲ့ပြီး ၄ နှစ်လုံးလုံး သံခြေကျင်း၊ လက်ထိပ်၊သံကြိုးတွေခတ်ထားခံခဲ့ရပါတယ်။ အကျဉ်းထောင်ထဲမှာရှိနေစဉ်ကာလအတွင်း သမ္မာကျမ်းစာက လွဲပြီး အခြားစာအုပ်တွေကို ဖတ်ခွင့်မရခဲ့ဘဲ ၁၈၅၄ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၄ ရက်နေ့မှာ ပြန်လည်လွတ်မြောက်လာခဲ့ပါတယ်။ ဆိုက်ဘေးရီးယားမှာ တွေ့ကြုံခဲ့ရတဲ့အဖြစ်အပျက်တွေကို အခြေခံပြီးရေးသားခဲ့တဲ့ မရဏစံအိမ် (The House of the Dead) ဝတ္ထု နဲ့ စော်ကားသူနှင့်စော်ကားခံရသူ (The Insulted and Humiliated) ဝတ္ထုတို့မှာ တည်ငြိမ် ရင့်ကျက်တဲ့အတွေးအခေါ်တွေကြောင့် အကောင်းဆုံးစာအုပ်တွေအဖြစ်နဲ့ ထိပ်တန်းစာရင်းဝင်ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ နောက်ပိုင်းနှစ်တွေမှာ ဒေါ့စတာယဲဗ်စကီး က ဂျာနယ်လစ်အဖြစ်လုပ်ကိုင်ကာ မဂ္ဂဇင်းစာအုပ် အများအပြားကို ထုတ်ဝေခဲ့ပါတယ်။ ၁၈၆၄ ခုနှစ်မှာ ရေးသားထုတ်ဝေခဲ့တဲ့ မြေအောက်ကမ္ဘာမှမှတ်စုများ (Notes from Underground) စာအုပ်ကတော့ သူ့ရဲ့ကိုယ်တွေ့ခံစားချက်တွေကို ကိုယ်တိုင်ရေး အတ္ထုပ္ပတ္တိ တစ်ခုလို မှတ်တမ်း ပြုစုခဲ့တဲ့ ပုံစံဖြစ်ပါတယ်။ သူကိုယ်တိုင် အယ်ဒီတာအဖြစ်နဲ့ တာဝန်ယူထုတ်ဝေခဲ့တဲ့ Grazhdanin (“The Citizen”)ဂျာနယ်မှာ စာရေးဆရာတစ်ဦးရဲ့နေ့စဉ်မှတ်တမ်းကို အလျဉ်းသင့်သလိုရေးသားတင်ဆက်ခဲ့ပါတယ်။ သားသမီး ၄ ဦးထွန်းကားခဲ့တဲ့ ဒေါ့စတာယဲဗ်စကီး ဟာ အသက် ၆၀ အရွယ်မှာ စာတွေရေးသားနေရင်းနဲ့ပဲ ၁၈၈၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၉ ရက်နေ့မှာ ကွယ်လွန်သွားခဲ့ပါတယ်။ သူ့ရဲ့စာပေကို ချစ်ခင်လေးစားသူ ပရိသတ်လေးသောင်းခန့် လိုက်ပါပို့ဆောင်ခဲ့တဲ့ ဒေါ့စတာယဲဗ်စကီး ရဲ့ နောက်ဆုံးဈာပန အခမ်းအနားက စည်ကားလွန်းလှပါတယ်။ သူ ကွယ်လွန်ပြီးနောက်ပိုင်း အရောင်းရဆုံးစာအုပ်စာရင်းထဲမှာ သူ့ရဲ့ ဝတ္ထုတွေက ထိပ်ဆုံးက နေရာယူလာခဲ့ပါတယ်။ လက်ရှိအချိန်အထိ သူ့ရဲ့စာအုပ်တွေကို ဘာသာစကားပေါင်း ၁၇၀ ကျော်နဲ့ ပြန်ဆိုရေးသားထုတ်ဝေခဲ့ကြပြီးဖြစ်ပါတယ်။ ကမ္ဘာ့စာပေလောကမှာ စာပေဩဇာအရှိန်အဝါကြီးမားခဲ့တဲ့ ဒေါ့စတာယဲဗ်စကီး ရဲ့ အောင်မြင်ကျော်ကြားမှု တွေက ရုရှားလူမျိုးပြဇာတ်ရေးဆရာ အန်တွန်ချက်ကော့ဗ် တို့အတွက် ရှေ့ဆောင်လမ်းပြဖြစ်ခဲ့သလို အမေရိကန်စာရေးဆရာ ဟဲမင်းဝေး၊ ပြင်သစ်လူမျိုးစာပေဝေဖန်ရေးသမား ယန်းပေါလ်ဆတ်တို့အထိတိုင်အောင် လွှမ်းမိုးထားနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ===========================

ဇာတ်လမ်း-Z Lann မှတင်ဆက်ပေးလျက်ရှိတဲ့ အစီအစဉ်ကောင်းတွေကိုတော့ ဇာတ်လမ်း-Z Lann ရဲ့ Facebook Page ကနေလည်း ရှုစားနားဆင်နိုင်သလို အသံဖိုင်သီးသန့်နားထောင်လိုကြသူတွေကတော့ အောက်ပါလင့်ခ်ကနေ တစ်ဆင့်ဝင်ရောက်နားဆင်ခံစားနိုင်ပါတယ်။ ✨

YouTube ❤: https://www.youtube.com/@zlann_podcast

Podcast ❤: https://podcasters.spotify.com/pod/show/z-lann

Facebook Group ❤: https://www.facebook.com/groups/zlann/

#ZLann #ZLann_Podcast #Fyodor_Dostoevsky

#Russian #novelist