မာကိုပိုလို ရယ်လို့ဆိုလိုက်ရင် လူတိုင်းရင်းနှီးကြမည်ကတော့ ” မာကိုပိုလို၏ ခရီးသွားမှတ်တမ်း”(The Travels of Marco Polo) စာအုပ်ဖြစ်ကြမည်မှာမလွဲပေ။ အမှန်တကယ်လည်း မာကိုပိုလိုဟာ ဥရောပသားတွေကို အလယ်အာရှ နဲ့ တရုတ်ပြည်အကြောင်း သိရှိစေပြီး ပိုးလမ်းမကြီးအတိုင်း စွန့်စားခရီးသွားသူများအနက်မှ ကျော်ကြားသူတစ်ယောက်လည်းဖြစ်ပြန်တယ်။ ဒါကြောင့် စွန့်စားခရီးသွားသူ မာကိုပိုလိုရဲ့ ဘဝအကြောင်း၊ ဘယ်လိုအကြောင်းအရာတွေကြောင့် ခရီးစတင်ဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ အကြောင်းတွေကို လေ့လာကြရအောင်။

မာကိုပိုလိုဟာ စက်တင်ဘာ (၁၅)ရက်၊ ၁၂၅၄ ခုနှစ်မှာ မွေးဖွားခဲ့တဲ့ ဗင်းနစ်မြို့သား၊ အီတလီလူမျိုး၊ ကုန်သည်တစ်ဦးဖြစ်ပါတယ်။ ဖခင်ဖြစ်သူ နစ်ကိုလို ပိုလို နဲ့ ဦးလေးဖြစ်သူ မဖ်ဖီရို ပိုလို တို့ဟာ ပြည့်စုံ ကြွယ်ဝတဲ့ ကုန်သည်တွေဖြစ်ပါတယ်။ မာကိုရဲ့ဖခင်နဲ့ ဦးလေးတို့ဟာ မာကို့ထက်အရင် တရုတ်ပြည် ကြီးကို ရောက်ရှိခဲ့သူ တွေဖြစ်ပြီး မွန်ဂိုအင်ပါယာရဲ့အရှင်သခင် ယွမ်မင်းဆက် ကူဗလိုင်ခန် နဲ့ ဦးစွာ တွေ့ဆုံခဲ့ကြပြီး မာကို့ကိုလည်း အဲဒီတရုတ်ပြည်ခရီးစဉ်သို့ ပါဝင်ဖို့ ခေါ်ဆောင်ခဲ့သူတွေဖြစ်ပါတယ်။

၁၃ ရာစုမှာတော့ ဗင်းနစ်မြို့သား နစ်ကိုလို ပိုလိုနဲ့ မဖ်ဖီရို ပိုလိုတို့ဟာ ကောစတန်တီနိုပယ်လ်မြို့ ယခုအခေါ် အစ္စတန်ဘူလ်မြို့မှာ အခြေချနေထိုင်ခဲ့ပါတယ်။၁၂၆၀ ခုနစ်မှာတော့ အဲဒီဒေသက ပိုင်ဆိုင်မှုအားလုံးကို ရောင်းချပြီး ကျောက်မျက်ရတနာလုပ်ငန်းမှာ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံကာ မွန်ဂိုအင်ပါယာ၊ ခန်နယ်မြေ အနောက်ပိုင်း မြို့တော်၊ ဘိုဂါလ်မြစ်ကမ်းရှိ ဆာရိုင်းမြို့သို့ ထွက်လာခဲ့ကြပါတယ်။ အရောင်းအဝယ်မှာလည်း အမြတ်အစွန်းအများအပြားရရှိကြတဲ့အတွက် အိမ်ကိုပြန်ချင်ကြပေမဲ့ စစ်ရေးမငြိမ်မသက်တဲ့ အခြေအနေ တွေကြောင့် ဥစဘတ်ကစ္စတန်မြို့ရဲ့ ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးမြို့တော် ဘူခါရာမြို့ကိုပဲ ထွက်လာခဲ့ကြပါတယ်။

စစ်ရေးအခြေအနေတွေကြောင့် ပိုလိုညီအစ်ကိုနှစ်ဦးဟာ အဲဒီ ဘူခါရာမြို့မှာ သုံးနှစ်ခန့်နေထိုင်ခဲ့ကြ ပါတယ်။ အဲဒီအချိန် မွန်ဂိုအင်ပါယာမှာ ကူဗလိုင်ခန်ရဲ့ သံတမန်အချို့ကလည်း ဘူခါရာမြို့ကနေ ဖြတ်သန်းသွား စဉ်မှာပဲ ပိုလိုတို့နှစ်ဦးကို တွေ့ပြီး အနောက်တိုင်းသားတွေကို အရင်ကတစ်ခါမှ မတွေ့ဖူးတာကြောင့် ထူးဆန်းနေပြီး အရှင်သခင်ဖြစ်တဲ့ ကူဗလိုင်ခန်ထံကို ခေါ်ဆောင်သွားကြပါတယ်။ လမ်းခရီးကလည်း ကြမ်းတဲ့အတွက် မွန်ဂိုအင်ပါယာဆီကို တစ်နှစ်ခန့်ခရီးနှင်ခဲ့ကြတယ်။

အဲဒီလိုနဲ့ မွန်ဂိုအင်ပါယာ ကူဗလိုင်ခန်ဆီရောက်တဲ့အခါမှာတော့ ပိုလိုတို့နှစ်ဦးကို ကောင်းစွာကျွေးမွေး ပြုစုဧည့်ခံ ပါတယ်။ အနောက်နိုင်ငံတွေရဲ့ အကြောင်းနဲ့ပတ်သက်ပြီးလည်း မေးခွန်းပေါင်းများစွာမေးခဲ့ပါတယ်။ ပိုလိုတို့နှစ်ဦး အိမ်အပြန်လမ်းခရီး အခက်အခဲမရှိစေဖို့အတွက်အလျား ၂ပေ ၊ အနံ ၃ လက်မရှိတဲ့ ဘုရင့် အမှတ်အသားကိုလည်း ပေးလိုက်ပါတယ်။ ဘုရင့်အမှတ်အသားကို ကိုင်ဆောင်ထားတဲ့သူတွေဟာဆိုရင် မွန်ဂိုအင်ပါယာအတွင်းမှာ အစားအသောက်ကစလို့ သွားလာရန်မြင်းအဆုံး အစစအရာရာ အထောက်အပံ့ ရနိုင်တဲ့ တံဆိပ်လည်းဖြစ်ပါတယ်။ နောက်ပြီး ကူဗလိုင်ခန်က ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီးထံကို ခရစ်တော်ရဲ့တရားတော် တွေကို ကျွမ်းကျင်စွာသင်ယူတတ်မြောက်ပြီးတဲ့ ပညာရှိအယောက်တစ်ရာကိုလည်း စေလွှတ်ပေးဖို့ တောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။

၁၂၆၉ ခုနှစ်မှာတော့ ပိုလိုတို့နှစ်ဦးဟာ ဗင်းနစ်မြို့ကို ပြန်လည်ရောက်ရှိခဲ့ကြပြီး အဲဒီအချိန် မာကိုလေးက ၁၅ နှစ်သားအရွယ်ရောက်နေပြီဖြစ်ပါတယ်။ ၁၂၇၁ ခုနစ်၊ မာကိုလေး ၁၇ နှစ်သားအရွယ်မှာတော့ ဖခင်၊ဦးလေး တို့နဲ့အတူ တရုတ်ပြည်ခရီးစဉ်ကို အတူတူလိုက်ပါခဲ့ပါတယ်။ မာကိုတို့သုံးဦးအပြင် ဘုရင်ကူဗလိုက်ခန် မှာကြားလိုက်တဲ့ ခရစ်ယာန်ဘုန်းကြီး နှစ်ဦးလည်း လိုက်ပါလာခဲ့ပါတယ်။ဒီလိုနဲ့ မာကိုရဲ့ ငယ်ရွယ်ပျိုမြစ်တဲ့ တရုတ်ပြည်ခရီးစဉ်ကြီးက အဲဒီအချိန်ကနေ စတင်ခဲ့ပါတယ်။

ခရစ်ယာန်ဘုန်းတော်ကြီးနှစ်ပါးကတော့ ယခုတူရကီနိုင်ငံ၊အိုင်းရပ်စ်ဒေသအရောက်မှာတော့ ခရီးလမ်း ကြမ်းတမ်းလွန်းလှတဲ့အတွက် လာရာလမ်းအတိုင်းပြန်လှည့်သွားကြပါတယ်။ အဲဒီလိုနဲ့ မာကိုတို့သုံးဦးသာ ပိုးလမ်းမကြီးအတိုင်း တရုတ်ပြည်သို့ ခက်ခက်ခဲခဲ ဆက်လက် ခရီးဆက်ခဲ့ကြပါတယ်။ ဘေကျင်းမြို့ ရောက်တဲ့အခါမှာ ကူဗလိုင်ခန်က ပိုလိုတို့သုံးဦးစလုံးကို နွေးနွေးထွေးထွေးပြန်လည်ကြိုဆိုခဲ့ပြီး နုနယ်ငယ်ရွယ်လွန်းတဲ့ နစ်ကိုလို ပိုလိုရဲ့ သား မာကို့ကို မြင်တဲ့အခါမှာတော့ ငယ်ရွယ်ထက်မြက်ပေတယ်လို့ တွေးပြီး ဘုရင့်အမှုတော်ကို ထမ်းစေခဲ့ပါတယ်။ ၁၂၇၇ ခုနစ်မှာတော့ မာကိုဟာ မွန်ဂိုအထက်တရားရုံးတော်ရဲ့ အရာရှိကြီးတစ်ဦးဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။

ကူဗလိုင်ခန်ဟာ နိုင်ငံရပ်ခြားမှလာတဲ့ လူငယ်တစ်ယောက်လည်းဖြစ်တဲ့ မာကို့ကို အလွန်တရာမှ ယုံကြည် ပြီး မာကို့ရဲ့ လုပ်ရည်ကိုင်ရည်ကိုလည်း သဘောကျတာကြောင့် နယ်မြေအသစ်တွေကို စေလွှတ်ပြီး စူးစမ်းရှာဖွေစေပါတယ်။ အာရှနိုင်ငံအတော်များများကို မာကိုရောက်ရှိခဲ့ပြီး နိုင်ငံအသီးသီးရဲ့ ယဉ်ကျေးမှု ဓလေ့စရိုက်တွေ၊ မတူကွဲပြားတဲ့ လူနေမှုပုံစံတွေနဲ့ အဲဒီခေတ်အခါက နိုင်ငံရေးအခြေအနေတွေကို မာကို့ရဲ့ ခရီးသွားမှတ်တမ်းစာအုပ်မှာ အသေးစိတ်ရေးသားခဲ့ပါတယ်။

မာကိုဟာ မွန်ဂိုတပ်ဖွဲ့နဲ့အတူ ပုဂံပြည်ကိုလည်း ရောက်ရှိခဲ့ဖူးတယ်လို့ဆိုကြပါတယ်။ အဲဒီအချိန်က နရသီဟပတေ့( တရုတ်ပြေးမင်း) စိုးစံစဉ်ကာလ ဖြစ်ပြီး ရွှေတာဝါ၊ငွေတာဝါများဆိုပြီး ရွှေရောင် စေတီ၊ငွေရောင်စေတီတွေနဲ့ အလွန်လှပတဲ့ ပုဂံပြည်အကြောင်း တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းကိုလည်း ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။

ဒီလိုနဲ့ မာကိုတို့သုံးဦးဟာ ကူဗလိုင်ခန်ထံရောက်ရှိပြီး ၁၅ နှစ်အကြာမှာတော့ နေရပ်ကို ပြန်ဖို့ ခွင့်ပန်ခဲ့ပေမဲ့ ခွင့်မပြုခဲ့တဲ့အတွက် ဆက်လက်အမှုတော်ထမ်းကာ နေခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ၁၂၉၂ ခုနှစ်မှာတော့ ပါရှားဘုရင်ခံ ရဲ့ညီတော် အီခန်မင်းသားနဲ့ထိမ်းမြားဖို့ တရုတ်မင်းသမီးလေးအား ပို့ဆောင်ပေးတဲ့ ခရီးစဉ်နဲ့ တစ်ပါတည်း မာကိုတို့ ဗင်းနစ်ကိုပြန်ခွင့်ရခဲ့ကြပါတယ်။ မာကိုတို့ဟာ ကွမ်န်ဇိုမြို့မှထွက်ကာ ဗီယက်နမ်၊ မလေး ကျွန်းဆွယ်၊ဆူမာတြားနဲ့သီရိလင်္ကာတို့မှ အိန္ဒိယကမ်းရိုးတန်းတစ်လျှောက်အတိုင်း ပါရှားသို့ ခရီးနှင်ခဲ့ကြပါတယ်။ အဲဒီနောက် ၁၂၉၅ ခုနစ်မှာတော့မွေးရပ်မြေဖြစ်တဲ့ ဗင်းနစ်မြို့ကို ပြန်လည် ရောက်ရှိခဲ့ပါတယ်။

ဆယ်ကျော်သက်အရွယ်မှာ ဗင်းနစ်မြို့ကို ကျောခိုင်းပြီးခရီးရှည်ထွက်ခဲ့တဲ့ မာကိုဟာ နေရပ်ပြန်ရောက် ချိန်မှာတော့ ၄၁ (သို့) ၄၂ နှစ် ရှိနေပြီဖြစ်ပါတယ်။ မာကိုဟာ နှစ်ပေါင်း ၂၄ နှစ်ကြာမှ အမိမြေကို ပြန်လည် ရောက်ရှိခဲ့ခြင်းဖြစ်လို့ မိတ်ဆွေအချို့နဲ့ ဆွေမျိုးတွေ မမှတ်မိနိုင်အောင်ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီလိုနဲ့ ဗင်းနစ်သို့ ပြန်ရောက်ပြီး မကြာမီပင် ဂျီနိုအာနဲ့ဗင်းနစ်တို့ စစ်ပွဲဖြစ်ခဲ့ကြပြီး မာကိုဟာလည်း ဂျီနိုအာမြို့ရဲ့ အကျဉ်းသား ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ဂျီနိုအာမြို့မှာ အကျဉ်းကျနေစဉ် သုံးနှစ်အတွင်း မာကိုဟာ သူ့ရဲ့ ခရီးသွား ဖြစ်စဉ်အစအဆုံးကို အကျဉ်းဖော်တွေ ပြောပြရင်းမှ ရက်စ်စတီချယ်လိုပီစာ ကရေးသားမှတ်တမ်း တင်ခဲ့ပါတယ်။

ဗင်းနစ်နဲ့ ဂျီနိုအာတို့ ငြိမ်းချမ်းရေး သဘောတူညီမှုပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ ၁၂၉၉ ခုနစ်မှာတော့ မာကိုတစ်ယောက် အကျဉ်းထောင်မှလွတ်လာခဲ့ပါတယ်။ မာကိုဟာ ဗင်းနစ်မြို့မှာ အိမ်ထောင်ကျပြီး သမီးသုံးယောက်ရဲ့ ဖခင်လည်းဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ၁၃၂၄ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီ ၈ ရက်မှာတော့ စွန့်စားခရီးသွားသူကြီး မာကိုပိုလို သေဆုံးခဲ့ ပါတယ်။ သေဆုံးချိန်မှာတော့ အသက် ၆၉ နှစ်ရှိပြီဖြစ်ပါတယ်။ မာကိုပိုလိုကိုတော့ စိန့်လော်ရင်ဇို ဘုရားကျောင်းမှာ ဂူသွင်းမြှုပ်နှံခဲ့ပါတယ်။

မာကိုရဲ့ ခရီးသွားမှတ်တမ်းစာအုပ်တွေကို ရာစုနှစ် နှစ်ခုကြာသည်အထိ လက်ရေးနဲ့သာ ကူးရေးခဲ့ကြပြီး ၁၄၇၇ မှစပြီး ဘာသာစကားများစွာသို့ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့ပါတယ်။ မာကိုရဲ့စာအုပ်ကိုလည်း အချို့လူများက မမှန်ကန်ဘူး၊ ဖန်တီးရေးသားထားတယ်လို့လည်း သံသယရှိနေကြပါတယ်။ မာကိုကတော့ သူ့စာအုပ်ထဲက အကြောင်းအရာ အားလုံးဟာ သူကိုယ်တိုင်ကြုံတွေ့ခဲ့ခြင်းဖြစ်တယ်လို့ မသေဆုံးခင်ဆိုခဲ့ပါတယ်။

မည်သို့ပင်ဆိုစေ မာကိုပိုလိုရဲ့ ခရီးသွားမှတ်တမ်းစာအုပ်ကတော့ အဲဒီခေတ်အခါတုန်းက အနောက်ဥရောပ သားတို့ကို ပထဝီဝင်ဆိုင်ရာ ဗဟုသုတဖြစ်ဖွယ်အများအပြားကို သိရှိလေ့လာစေခဲ့တာတော့ အမှန်ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ခရစ်စ်တို ကိုလံဘတ်စ်တို့ကဲ့သို့ နောက်မျိုးဆက် စွန့်ဦးခရီးသွားသူများအတွက်တော့ မာကိုပိုလိုဟာ စံနမူနာတစ်ခုဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။